Het tweede Symposium van beeldhouwkunst met marmer heeft afgelopen zomer op Thassos plaatsgevonden. Een olijfboomgaard aan de kust tussen Kalirachi en Sotiros heeft zich omgetoverd tot een internationale beeldentuin. Beeldhouwers uit Nederland, België en Griekenland hebben drie weken lang, geïnspireerd door de locatie, aan hun beelden gewerkt.

De geschiedenis van Thassos, het marmer, de olijfbomen, de zon en de zee waren de inspiratie van het gezelschap.
Thassos staat bekend, sinds de klassieke oudheid. om haar witte marmer. Thassos heeft het witste marmer van de wereld. In het museum van Delphi bevinden zich de Schatten van Sifnia, die uit Thassos-marmer vervaardigd zijn. In het museum van Thassos zijn ook veel beelden uit de klassieke oudheid, onder andere de indrukwekkende Krioforos Kouros, een sculptuur van 3,50 m (zie ook Lychnari 3/1991, De bewoners van Thassos en hun archeologie).
De kunsthistorica Emmy Varouxaki, zelf afkomstig uit Thassos is de drijvende kracht van het Symposium. In 1992 heeft ze, ook op Thassos, aan het strand van Panagia, het eerste internationale Symposium van beeldhouwkunst georganiseerd. Twintig beeldhouwers uit Mexico, Verenigde Staten, België, Italië en Griekenland hebben meer dan 1.000 ton marmer gebruikt voor hun gigantisch grote werk. Een unieke samenwerking van kunstenaars van verschillende landen die met het materiaal van het land hun kunstwerk creërden en beschikbaar stelden. De kunstwerken werden geschonken aan het eiland om geplaatst te worden op de verschillende dorpspleinen. Nu, negen jaar later, staan ze nog steeds, beschadigd en verwaarloosd, op de plek waar ze gemaakt zijn. De teleurstelling van de kunsthistorica was groot en haar motivatie om opnieuw een symposium te organiseren was verdwenen. Emmy Varouxaki, die de vrouw is van de Griekse ambassadeur in Nederland, bleef naar mogelijkheden zoeken om het witte marmer van Thassos tot leven te roepen.

Beeldentuin
De olijfboomgaard aan de zee tussen Kalirachi en Sotiros die ze van haar vader erfde, zo’n twee en half hectare groot, zou de ideale plaats zijn om het beeldenpark te creëren. Een beeldenpark die ze beschikbaar zou stellen aan de Thassiërs en aan de bezoekers van Thassos. Varouxaki: “Ik hoef geen hotel te bouwen en ook geen villa. Ik wil kunstenaars van de hele wereld hier brengen om van Thassos een openbaar museum te maken. Met de hulp van mijn man heb ik wat subsidie kunnen krijgen om een deel van de kosten te betalen. Het is jammer dat we geen subsidie konden krijgen om de kunstenaars te betalen. Ze hebben hun werk kosteloos geleverd. We hebben alleen de reis- en verblijfskosten kunnen betalen. Ik ben blij dat de kunstenaars op ons aanbod ingegaan zijn”.

Eppe de Haan
Vanuit Nederland hebben twee beeldhouwers mee gedaan. Da van Daalen, die in Amsterdam haar atelier heeft en Eppe de Haan, die in de Italiaanse Pietrasanta zijn werkplek heeft.
Eppe de Haan: “Het symposium van Thassos had als extra een unieke plek en juist door de isolatie ervan een hechte groepsvorming. De Griekse beeldhouwers toonden warmte en genegenheid en waren nieuwsgierig naar andere werkmethoden, hetgeen visa-versa werkte.
De ontmoeting met Thassos was voor mij nieuw. Vooral de platanen maakten diepe indruk en de oude marmergroeve. Thassos is voor mij een eiland dat steeds opnieuw na ieder noodlot zijn weg weer zocht. Zijn geschiedenis is complex als een labyrint. Mijn Icarus gaf uiting aan dat gevoel van ontstijgen en de moed te ontsnappen. Anders dan mijn andere Icari, is de Thassos-icarus  mooi dramatisch, zoekend naar balans en geeft de toeschouwer de indruk van een doorstart! Zoals Thassos keer op keer de veerkracht vindt zich na rampspoed te hervinden!”

Da van Daalen
Da van Daalen vertelt over haar ervaring op Thassos: “In de geschiedenis van de beeldhouwkunst kom je het marmer van Thassos vaak tegen. De oude marmergroeve bij Alyki is beroemd. Acht beeldhouwers hebben drie weken onder de oude bomen in de olijfboomgaard beelden uit Thassos-marmer gehakt. De plek onder de olijfbomen, vlak aan zee was prachtig. Nergens zag ik zulke prachtige dikke oude olijfbomen, (sculpturen op zich), als op Thassos.
Voor mijn beeld “Vanishing History” heb ik me laten inspireren door de geschiedenis van de vele verdwenen dorpen, steden, levensgemeenschappen uit de geschiedenis van Thassos en de ruwe vorm van het stuk marmer. Mijn beeld stelt een stadje voor, op het catastrofale moment dat iets (water, modder?) de straten in stroomt en het stadje doet verdwijnen.
Tijdens dit Symposium bleek dat beeldhouwers die in natuursteen hun beelden maken, of ze nu uit Griekenland, België of Nederland komen, dezelfde “taal” spreken.
Het was inspirerend om te zien hoe iedereen op zijn/haar manier tot een beeld kwam.
Er werd op zeer verschillende manieren gewerkt, maar het respect voor ieders werkwijze en de beelden was groot. Ik heb genoten van het mooie eiland, de prachtige plek waar we werkten, de samenwerking met de collega’s, de bezoeken aan de historische plekken, de honing, de walnoten, de zee en het mooie marmer.
Spijtig is wel dat de beelden, die wij als geschenk voor Thassos gemaakt hebben een groot deel van het jaar niet te bezichtigen zijn. Beelden gaan pas “leven” als ze bekeken worden.
Daarom zijn we blij met het aanbod van de burgemeester van Thassos om een boek met foto’s van de beelden te laten verschijnen, zodat de bewoners en bezoekers van Thassos kunnen zien dat ook voor de hedendaagse kunstenaars het marmer van Thassos een inspiratiebron is.”

Varouxaki is zeer tevreden over het resultaat en de samenwerking van de kunstenaars onderling. “De kunstenaars hebben elkaar goed geholpen en van elkaars technieken geleerd. De bedoeling was om werken te creëren die in goede harmonie stonden met de omgeving en met name met de olijfbomen. En dat is gelukt. De andere kunstenaars waren: Cristianle Ponce (kubus) en Christine Hoine (Uil) uit België en vijf beeldhouwers uit Griekenland zelf: Ersi Venetianou (zoonklok), Kostas Vrouvas (contrabas), Ektor Papadakis (cycladisch beeld), Eleni Potaga (spiraal) en Panagiotis Kozokos (chimera).”

Emmy Varouxaki heeft veel geleerd van de ervaringen van het eerste Symposium. De beeldentuin wordt in de winter door een familielid verzorgd en verder houdt de plaatselijke particuliere bewakingsdienst een oogje op het terrein.

Wat zijn de verdere plannen?
In eerste instantie wil ik het komende seizoen nog een symposium organiseren om de beeldentuin uit te breiden. Er is nog ruimte voor enkele kunstwerken. Verder is in Potos, een plaatsje in het zuidelijke deel van Thassos, een zeer geschikte ruimte om een nieuwe beeldentuin te creëren. Het zal afhangen in hoeverre Bosbeheer, het plaatselijke en het regionale bestuur mee willen werken. Aan de beeldhouwers zal het niet liggen. De beeldentuin in Kalirachi is al bij de kunstenaars bekend. Veel kunstenaars hebben zich aangeboden om aan een volgend symposium mee te doen.” Ze vindt dat zulke beeldtuinen Thassos internationaal bekend zullen maken als het eiland van  marmer en de kunst. Het eiland zal veel kunstliefhebbers trekken. Nu al wordt ze door de toeristenbureaus gevraagd of er excursies naar de beeldentuin georganiseerd kunnen worden. Natuurlijk kan dat. Ze is er alleen maar trots op, zal ze zeggen.

Beeldhouwerschool
Haar grootste wens is het openen van een zomerschool voor jonge beeldhouwers. Varouxaki: “Ik wil zelf daar het komend seizoen mee beginnen. De contacten met de School van Schone Kunsten in Parijs zijn al gelegd. De school wil graag studenten naar Thassos sturen. Momenteel is er al een samenwerking tussen de Scholen van Schone Kunsten van Athene en Parijs. Parijse studenten worden opgeleid op zomerscholen in Athene en Ydra. Thassos kan de derde plek worden.”
Varouxaki meent dat met minimale middelen de school opgezet kan worden. Haar inzet is kosteloos. Ze wil in eerste instantie sponsors of subsidiënten vinden om de noodzakelijke voorzieningen te treffen zoals, een hijskraan, een werkplaats, keuken en toiletten.

Waarom een keuken?
De studenten die hier de lessen komen volgen kunnen de verblijfskosten en de reiskosten niet betalen. Door het koken in de eigen keuken kunnen we de kosten laag houden. Ik hoop dat het regionale bestuur en het gemeentelijk bestuur het belang van de school inzien en een bijdrage leveren voor de totstandkoming.”

Spiraal, van Eleni Potaga

Chimera, van Panayiotis Kozokos

Thassos-icarus, van Eppe de Haan
Emmy Varouxaki met de beeldhouwer

Vanishing History, van Da van Daalen